به پيشواز فصل جنگ و صلح

افغانستان دايم دستخوش حوادث و دگرگوني هاي نا ملايم بوده و امروزه نيز به شدت درگير انواعي از بحران ها مي باشد. با شروع سال نو، افغانستان وارد مرحله ي تازه اي از اين نوع چالشها و معضلات خواهد گرديد. در تقويم كاري دولت كرزي چندين برنامه ي ضد و نقيض و گيج كننده گنجانده شده است. راه اندازي عمليات هاي تصفيه اي عليه طالبان و مخالفان مسلح ضد دولت در جنوب و جنوب شرق و شمال، آغاز مذاكرات صلح با طالبان و حزب اسلامي، برگزاري كنفرانس بين المللي در كابل به تعقيب كنفرانس لندن و بر پايي دومين دور انتخابات پارلماني از جمله كار هايي است كه در ظرف اين سال بايد به انجام برسد. اين برنامه ها در حالي در فهرست كارهاي دولت كرزي قرار گرفته است كه اوضاع امنيتي كشور به شدت رو به وخامت گراييد ه و امنيت فيزيكي و رواني از باشندگان اين مملكت صلب گرديده است. از يك سو فعاليتهاي تروريستي طالبان و القاعده و از سوي ديگر جنگ استخباراتي قدرتهاي با نفوذ دست به دست هم داده امنيت ، سلامت و حاكميت دولت را به شدت تهديد مي كند. نا رضايتي از كاركرد دولت در طول هشت سال گذشته و بي باوري مردم نسبت به زمامداران امور، فساد گسترده در ادارات دولتي و غير دولتي و به هاشيه رانده شدن خواستهاي جدي و اساسي اقشار محروم و بيكار جامعه، باري كلاني است كه بر شانه ي دولت سنگيني مي كند. انتظارات بيروني و توقعات داخلي از دولت بالا رفته است و در مقابل ظرفيت و كارايي دولت به شدت ضعيف و ناچيز جلوه مي كند. اين ها همه مواردي از بروز بحرانهاي چند گانه اي اند كه دولت با آن رو برو است.

و اما به پيشواز جنگ و صلح.

قرار است در پيوند به استقرار حاكميت دولت مركزي در مناطق نا آرام در جنوب و جنوب شرق، دولت با همكاري نيروهاي بين المللي استراتيژي جديدي را كه مخلوطي از عنصر جنگ و صلح مي باشد روي دست بيگرند. عمليات مارجه در هلمند آغازي بود براي تطبيق همين استراتيژي و گفته مي شود هدف بعدي قندهار است. از سوي ديگر قرار است در بهار سال آينده مقدمات مذاكره با طالبان و مخالفين دولت نيز چيده شود و در اين مورد جرگه ي صلح در اوايل ماه ثور سال 1389 در كابل تدوير يابد. اما همه ي اين انكشافات سوال هاي جدي را در مورد عملي بودن و عملي شدن آن به وجود مي آورد. چگونه مي توان با اجراي عمليات هاي جنگي گسترده به سوي پروسه ي صلح گام برداشت. آيا فضاي صلح و مذاكره كاملا مساعد شده است؟ آيا طالبان به عنوان يك نيروي مستقل و با اختيار در گفتگو هاي پيش رو وارد خواهند شد؟ سرنوشت قانون اساسي افغانستان و ارزشهاي دموكراتيك و دست اورد هاي مردم افغانستان در ساحه ي آزادي و حقوق در گيرو دار اين مذاكرات به كجا خواهد كشيد؟ از آنجا كه طالبان در طي هشت سال گذشته به شدت عليه دولت و نيروهاي خارجي جنگيده اند و امكانات و منابع عظيمي را كه از كانالهاي بيروني به دست آورده بودند در اين راستا به مصرف رسانيده اند، چگونه مي توان به اين باور رسيد كه حاميان بيروني طالبان دست از اعمال نفوذ روي تصاميم و خواستهاي آنها بردارد و آنها را به حال خود رها كند؟ آيا موجي تازه اي از دستگيري ها و بازداشتهاي اعضاي رهبري طالبان و القاعده در پاكستان بيانگر اين امرنيست كه روند صلح و مذاكره بدون در نظرداشت نقش كليدي پاكستان امر مهال است؟ اين ها همه پرسشهايي اند كه در اين راستا در اذهان مردم خطور مي كند.

پشينه تاريخي

اگر نگاهي به تاريخ معاصر كشور خود در دو قرن گذشته بياندازيم در خواهيم يافت كه براي صلح و ارامش در اين كشور كمترين كاري صورت گرفته است. اين مرز و بوم همواره شاهد جنگ هاي قبايلي، طايفه اي و قومي بوده و در برهه ي از تاريخ هم جنگهايي بزرگ و خانمانسوزي براي محو كتله هاي بزرگ قومي صورت گرفته است. بر پايه ي شواهد تاريخي، افغانستان بيشترين ظرفيت و توان خود را در دو قرن اخير در جنگ و جنجال هاي دروني سپري كرده است تا اينكه در صلح و آرامش و آباداني. در اين كشور، حاكميت مركزي هرگز به وجود نيامده است و همواره نيروهاي گريز از قانون و حاكميت در گوشه و كنار مملكت به ويژه در نوار مرزي خط ديورند، دست به شورش و طغيان زده و در بي ثباني و تضعيف دولت مركزي پرداخته اند. فرهنگ تفنگ و خشونت، روحيه ي جنگ و ستيز و گريز از قانون به گونه اي در ميان اين طيف از مردم ريشه گرفته است كه به تدريج تبديل يه يك هنجار شده و بخشي از فرهنگ و هويت شان گرديده است. البته با كمال تاسف بايد گفت اين وضعيت نابسامان اجتماعي در ميان اين مردمان نسبت به دو قرن پيش نه تنها كاهش يافته بلكه تشديد نيز گرديده است. در اين اواخر در اثر نفوذ بنياد گرايي مذهبي در منطقه، عناصر تندرو بيش از پيش براي استقرار ثبات و حاكميت در منطقه خطر آفرين تر شده اند.